Հայաստանում
ապստամբություն էր սկսվել և կամաց-կամաց ապստամբությունը
թափ էր առնում: Կազմվեց կառավարություն. մարզպան`
Վասակ Սյունի, սպարապետ և ապստամբության ղեկավար`
Վարդան Մամիկոնյան, Մեծ դատավոր (Կաթողիկոս) ` Հովսեփ Վայոցձորեցի,
մաղխազ` Խորեն Խորխոռունի:
Երկրի պաշտպանությունը ապահովելու համար Վարդան Մամիկոնյանը զորքը բաժանում է երեք գնդի և տարբեր տեղեր ուղարկում` պաշտպանելու: Առաջին գունդ`
Ներշապուհ Արծրունու գլխավորությամբ, շարժվում է հարավ` պաշտպանելու Հայոց աշխարհը Ատրպատականի կողմից: Երկրորդ գունդը`
Վարդան Մամիկոնյանի հրամանատարությամբ, շարժվում է դեպի հյուսիս-արևելք` բուն Աղվանք և Ճորա պահակ: Երրորդ գունդը հանձնվում է Վասակ
Սյունուն և մնում է Այրարատ աշխարհում:
450 թվականին տեղի է ունենում Խաղխաղի ճակատամարտը,
որտեղ հայերը հաղթանակ են տանում, շարժվում են առաջ, հասնելով Ճորա պահակ, այնտեղ ևս հաղթանակներ են տանում: Եվ այդ ուրախ պահին գուժկու լուր է հասնում Հայոց աշխարհից:
Վարդան Մամիկոնյանին տեղեկացնում են,
որ Վասակ Սյունին փոխել է իր դիրքորոշումը, հրաժարվել է ապստամբությունից: Ոչ մի օգնություն չստանալով Բյուզանդիայից` Վասակը ծրագրել է հաշտության պայմանագիր կնքել պարսիկների հետ:
Իսկ ժողովրդին ապստամբությունից հետ պահելու համար,
ինչպես նաև նրանց աջակցությունը ստանալու համար,
հավատացրել է,
թե իբր Հազկերտը (պարսիկների թագավորը)
հրաժարվել է կրոնափոխությունից: Իր քայլի պատճառ կարող է հանդիսանալ նաև իր որդիների պատանդության մեջ գտնվելը:
Սակայն այդ ժամանակ, հասկանալով պահի լրջությունը, Վարդան Մամիկոնյանը հետ է վերադառնում և բոլոր մեծ աշխատանքները վերցնում իր ուսերին:
450 թվականի մայիսի 26-ին տեղի է ունենում Ավարայրի ճակատամարտը`
Տղմուտ գետի ափին: Զորքերի տարբերությունը ահռելի էր:
Վարդան Մամիկոնյանի գլխավորությամբ հայերը ամեն կերպ պայքարում էին,
սակայն ոչ մի հաջողության չեն հասնում,
պարսիկները մարտ են մցնում ավերիչ փղերին:
Հայերը պարտություն են տանում:
Հայոց զորքից զոհվում է 1036 զինվոր,
իսկ պարսիկներից`
3544:
Իսկ հիմա եկեք համեմատենք ` ինչ կլիներ,
եթե Վասակ Սյունին հասներ իր ուզածին և կասեցներ ապստամբությունը` հաշտության պայմանագիր
կնքելով Հազկերտի հետ:
Այդ ժամանակ Հայաստանը ոչ մի տեղից օգնությույն
չէր կարող սպասել, Բյուզանդիան, դաշինք կնքելով պարսիկների հետ, ոչ մի կերպ չէր ցանկանում օգնել Հայաստանին: Եվ
մենք մնացել էինք մենակ և հույսը դրել էինք մեր ազգի վրա: Եթե չապստամբեինք և հնազանդվեինք
Վասակ Սյունուն, կկորցնեինք առաջնահերթ երկրի պետականությունը, ինքնուրույնությունը,
կրոնը, տարածքները, կանցնեինք պարսիկների տիրապետության տակ: Անգամ այն ժամանակ, երբ
մենք չէին հնազանդվում, Հազկերտը արդեն իսկ փորձում էր ամեն կերպ իր տիրապետության
տակ առնել մեզ, իսկ եթե հաշտության պայմանագիր կնքեինք, ընդհանրապես հայ ազգից ոչինչ
չէր մնա: Անգամ Նվարսակի պայմանագրից հետո, պարսիկները կրկին իրենց ազդեցությունն էին
ուզում ունենալ Հայաստանի վրա: Միանշանակ համաձայն չեմ Վասակ Սյունու առաջարկի հետ,
այնպիսի տավորություն է, որ Վասակ Սյունին վախեցել էր: Եթե նա կարողանար տեսնել ապագան,
սարսուռն ավելի կմեծանար : Միանշանակ պարսիկները երբեք չէին հրաժարվի կրոնափոխությունից,
այլ ավելի կմեծանար այդ ցանկությունը, քանի որ ապստամբությունը դեռ չսկսած, արդեն հաշտության
պայմանագի՞ր ենք կնքում, դա նշանակում է, որ մենք թույլ և կոտրված ազգ ենք և չենք կարողանում
պայքարել, մեր պետականության, մեր երկրի և կրոնի համար:
Սակայն ժամանակին Վարդան Մամիկոնյանին
հաջողվեց կանխել Վասակ Սյունու քայլը և շարունակելով ապստամբությունը ` հասավ Ավարայր:
Ի՞նչ տվեց մեզ Ավարայրը:
Ավարայրի ճակատամրտը և ընդհանրապես մեր
ապստամբությունը` մեկ անգամ ևս ապացուցեց Հազկերտին` մենք երբեք չենք հանձնվում, անգամ
պարսիկների բազմահազար զորքի առաջ: Ճիշտ է, մենք չհաղթեցինք, սակայն չհանձնվեցինք,
պայքարեցինք և հասանք նրան, որ չընկանք պարսիկների տիրապետության տակ: Չկորցրեցինք
մեր պետականությունը, մեր կրոնը, ճիշտ է մեծ կորուստներ ունեցանք, սակայն ազատագրեցինք
մի ամբողջ ազգ: Իսկ հետագայում Վահան Մամիկոնյանի գլխավորությամբ, շարունակվեց ապստամբությունը,
անգամ Ավարայրը մեզ չկանգնեցրեց, և ի վերջո կնքվեց Նվարսակի հաշտության պայմանագիրը,
երկար պայքարից և զոհողություններից հետո: Միևնույն է պարսիկները շարունակում էին հետապնդել
հայերին, ստիպում էին ընդունել մազդեզականությունը, սակայն ապարդյուն` մենք երբեք էլ
չհանձնվեցինք:
Ավարայրի ճակատամարտն էլ իր մեծ ազդեցությունը ունի
նրա մեջ, որ այսօր մենք ունենք անկախ երկիր, ինքնուրույն, պետականություն, մեր կրոնն
է քրիստոնեությունը և չենք գտնվում ինչ-որ երկրի տիրապետության տակ:
Էլեն Կարապետյան, 10-3 դասարան:
էս կարգի անգրագիտություն ??
ReplyDelete