Ճաշից հետո

Խուլիո Կորտասար

Ճաշից հետո ես ուզում էի մնալ սենյակումս, որ մի քիչ կարդամ, սակայն հայրիկն ու մայրիկը գրեթե միաժամանակ եկան ինձ ասելու, որ այդ երեկո ես պետք է նրան տանեմ ման տալու: Առաջին բանը, որ ասացի, այս էր, որ թող մեկ ուրիշը նրան տանի, և որ խնդրում եմ ինձ հանգիստ թողնեն: Ուրիշ բաներ էլ էի ուզում ասել, բացատրել` ինչու ինձ դուր չէր գալիս նրա հետ դուրս գալը, սակայն հայրիկը մի քայլ առաջ եկավ և ինձ նայեց այնպիսի հայացքով, որ ես ընդհանրապես չեմ կարող հակաճառել. աչքերը հառում է ինձ, և ես զգում եմ, թե ինչպես են դրանք ավելի ու ավելի խորը մխրճվում դեմքիս մեջ, մինչև որ՝ քիչ է մնում գոռամ,

բայց ես պետք է շրջվեմ, պատասխանեմ` այո՛, իհարկե՛, անմիջապե՛ս: Այսպիսի դեպքերում մայրիկը ոչինչ չի ասում ու ինձ չի նայում, այլ մի փոքր ետ է կանգնում` ձեռքերը իրար միացրած, և ես տեսնում եմ ճակատին թափվող նրա մոխրագույն մազերն ու պետք է շրջվեմ, պատասխանեմ` այո,՛ իհարկե՛, անմիջապե՛ս: Այսպիսով, առանց որևէ բան ավելացնելու, գնացին, ու ես սկսեցի հագնվել՝ այն միակ մխիթարանքով, որ առաջին անգամ եմ հագնելու դեղին կոշիկներս, որոնք այնքան սիրուն էին փայլում:
Երբ դուրս եկա սենյակիցս, ժամը երկուսն էր, և հորաքույր Էնկառնասիոնն ասաց, որ իրեն կարող եմ գտնել սենյակի խորքում, ուր նա միշտ լինում է երեկոյան: Հորաքույր Էնկառնասիոնը պետք է որ գլխի ընկած լիներ, որ ես հուսահատված էի նրա հետ դուրս գալուս պատճառով, որովհետև շոյեց գլուխս, հետո կռացավ, համբուրեց ճակատս: Զգացի, որ ինչ-որ բան է դնում գրպանս:
-Մի բան կգնես քեզ համար,-ասաց ականջիս,- ու չմոռանաս նրան էլ մի քիչ տալ՝ այդպես լավ կլինի:
Ես ավելի ուրախ համբուրեցի նրա այտը և անցա ճաշասենյակի դռան առջևով, որտեղ հայրիկն ու մայրիկը շաշկի էին խաղում: Կարծեմ նրանց ասացի ցտեսություն կամ դրա պես մի բան, իսկ հետո հանեցի հինգ պեսսոյանոց թղթադրամը` այն ավելի լավ ուղղելու և պայուսակումս պահելու համար, որտեղ ևս մեկ պեսսոյանոց թղթադրամ և մետաղադրամներ կային:
Նրան գտա սենյակի անկյունում, որքան կարող էի, ամուր գրկեցի, և բակի կողմով դուրս եկանք դռան մոտ, որը բացվում էր դիմացի այգու վրա: Մեկ թե երկու անգամ գայթակղություն ունեցա բաց թողնել նրան, ներս վերադառնալ և հայրիկին ու մայրիկին ասել, թե նա ինձ հետ չի ուզում գալ, սակայն համոզված էի, որ ի վերջո նրան տանելու էին դուրս և ինձ ստիպելու էին, որ նրա հետ գնամ մինչև փողոցի ծայրը: Երբեք ինձ չէին խնդրում նրան տանել կենտրոնական փողոց. նրանց կողմից անարդար կլիներ ինձ հետ այդպես վարվել, քանի որ շատ լավ գիտեին, որ ընդամենը մի անգամ, երբ ինձ պարտադրել էին ման տալ նրան կենտրոնական փողոցով, սարսափելի դեպք էր պատահել Ալվարեսների կատվի հետ: Դեռևս ինձ թվում էր, որ տեսնում եմ ոստիկանի դեմքը` դռան մոտ հորս հետ խոսելիս, իսկ հետո հայրիկին` երկու բաժակ գինի մատուցելիս ու մորս` իր սենյակում լաց լինելիս: Անարդար կլիներ նրանց կողմից ինձ հետ այդպես վարվել:
Առավոտյան անձրև էր եկել, և Բուենոս Այրեսի փողոցներն ավելի էին քարուքանդ եղել, դժվար էր քայլել առանց ջրափոսերն ընկնելու: Ես անում էի հնարավորը, որ առավել չոր մասերով անցնեմ և նոր կոշիկներս չթրջեմ, բայց տեսա, որ նրան դուր էր գալիս ջրերի մեջ մտնել, և ես ստիպված ամբողջ ուժով շղթայից քաշեցի, որպեսզի ստիպեմ կողքովս քայլել: Բայց նրան հաջողվեց մոտենալ մյուսներից խորն ընկած սալիկի, և մինչ գլխի կընկնեի, արդեն թրջվել էր ամբողջովին ու մարմնով մեկ չորացած տերևներ էին: Ստիպված էի կանգնել, մաքրել նրան ու անընդհատ զգում էի, թե ինչպես են հարևանները լուռ նայում պարտեզներից: Չեմ ուզում ստել. իրականում ինձ այնքան էլ չէր հետաքրքրում, որ մեզ նայում են. ամենավատն այն էր, որ կանգնել էի այդտեղ` թաշկինակը ձեռքիս, որը թացանում էր, ծածկվում կեղտաբծերով, չորացած տերևների կտորներով: Միաժամանակ պետք է պահեի նրան, որ նորից չմտներ ջրափոսը: Բացի այդ, ես սովոր եմ փողոցում քայլել` ձեռքերս տաբատիս գրպանները դրած, սուլելով կամ ծամոն ծամելով կամ էլ անեկդոտներ կարդալով, մինչդեռ աչքիս տակով նայում ու մտովի հաշվում եմ փողոցների ծանոթ սալիկները. այնպես որ՝ գիտեմ, թե երբ եմ անցնում Տիտայի տան մոտով կամ երբ եմ հասնելու Կարաբոբոյի անկյունը: Իսկ հիմա ոչինչ չէի կարող անել, ու թաշկինակը սկսում էր թրջել գրպանիս աստառն, ու ազդրիս զգում էի խոնավությունը. անհավատալի էր, որ այդքան դժբախտություն կարող էր այդպես թափվել գլխիս:
Այդ ժամին տրամվայը գրեթե դատարկ է գալիս, և ես խնդրում էի Աստծուն, որ կարողանանք միևնույն նստարանին նստել, ու ես նրան պատուհանի մոտ նստեցնեմ, որպեսզի չանհանգստացնի: Չէի ասի, թե շատ էր շարժվում, բայց մարդկանց, միևնույն է, անհանգստություն էր պատճառում, ու ես դա լավ էի հասկանում: Սակայն, բարձրանալով տրամվայ, տխրեցի, քանի որ այն գրեթե լիքն էր, և ոչ մի ազատ երկտեղանոց նստարան չկար: Ճանապարհը շատ երկար էր` ոտքի վրա գնալու համար, տրամվայի տեսուչն էլ ինձ կարգադրեց նստել և նրան էլ տեղավորել. այնպես որ, նրան անմիջապես մտցրի ներս և տարա մեջտեղի մասում գտնվող նստարանի մոտ, որտեղ մի տիկին զբաղեցրել էր երկտեղանոց նստարանի պատուհանի կողմը: Լավ կլիներ նստեինք վերջնամասում` նրան հետևելու համար, սակայն տրամվայը լիքն էր, և ես ստիպված եղա առաջանալ և բավական հեռու նստել: Ուղևորները մեզ ուշադրություն չէին դարձնում. այդ ժամին մարդիկ իրենց կերածն են մարսում ու տրամվայի ճոճքից թմրած են: Վատն այն էր, որ տեսուչը կանգ առավ հենց այն նստարանի մոտ, որտեղ նրան նստեցրել էի` մետաղադրամով հարվածում էր տոմսարկղի երկաթին, և ես ստիպված էի շրջվել ու ցույց տալով փողը` հասկացնել, որ ես եմ վճարելու: Սակայն տեսուչն այն չինացիներից էր, որ տեսնում ու չեն ուզում հասկանալ, ուզում ես՝ մետաղադրամով հարվածիր տոմսարկղին: Հարկ եղավ վեր կենալ (այդժամ երկու թե երեք ուղևորներ ինձ էին նայում) և մոտենալ մյուս նստարանին: «Երկու տոմս», ասացի նրան: Մեկը կտրեց, ինձ նայեց մի րոպե, հետո մեկնեց տոմսը և նայեց գետնին` հենց այնպես, աչքի տակով: «Երկու հատ, խնդրում եմ»,- կրկնեցի, համոզված լինելով, որ ամբողջ տրամվայն արդեն ամեն ինչ գիտի: Չինացին ուրիշ տոմս կտրեց, տվեց ինձ և պատրաստվում էր ինչ-որ բան ասել, բայց ես մեկնեցի փողը և երկու ցատկով վերադարձա տեղս` առանց ետ նայելու: Ամենավատն այն էր, որ ամեն րոպե պետք է շրջվեի` տեսնելու, թե նա խելոք նստա՞ծ է ետևի նստարանին, և դրանով ակամա որոշ ուղևորների ուշադրությունն էի գրավում: Սկզբում որոշել էի փողոցի յուրաքանչյուր շրջադարձում միայն շրջվել, սակայն դրանց միջև տարածությունը ինձ սարսափելի երկար էր թվում, և ես ամեն րոպե վախենում էի լսել որևէ բացականչություն կամ ճիչ, ինչպես եղավ Ալվարեսների կատվի հետ պատահած դեպքի ժամանակ: Այսպիսով, սկսեցի ետ նայել նախքան փողոցի յուրաքանչյուր շրջադարձին հասնելը և մի պահ ինձ թվաց, որ նրա կողքին նստած տիկինը արդեն պատրաստվում է վեր կենալ, ու երդվում եմ` նրան ինչ-որ բան էր ասում, քանի որ նրա կողմն էր նայում, ու թվաց` բերանը շարժում էր: Հենց այդ պահին մի գեր ծեր կին վեր կացավ կողքիս նստարանից ու սկսեց քայլել տրամվայի միջանցքով: Ես նրա ետևից էի գնում` ցանկանալով հրել նրան, ոտքով հարվածել ոտքերին, որպեսզի արագացներ քայլերը և ինձ թույլ տար հասնել այն նստարանին, որտեղ տիկինը հատակից վերցրել էր զամբյուղը կամ դրա նման մի բան ու արդեն վեր էր կենում, որ իջներ: Վերջում կարծես թե նրան հրեցի. լսեցի, որ բողոքում էր. չգիտեմ` ինչպես հասա նստարանին և ի վերջո կարողացա տեղ գրավել երեսուներկու րոպե սպասելուց հետո` իհարկե, ժամանակ առ ժամանակ վազելով, հատկապես վերջում: Բայց այժմ դրա փոխարեն պետք է զբաղվեի պատուհանով, որ ինչ-որ մեկը որոշել էր, որ կարող է բացել մեկ հարվածով և դուրս ցատկել` ոչ թե դա անելու ցանկությունից դրդված, այլ ինչպես այն մյուս բոլոր ցանկությունները, որոնք անկարող ես բացատրել: Մեկ թե երկու անգամ ինձ թվաց, որ քիչ է մնում բարձրացնեմ պատուհանը, և հարկ եղավ դրսի կողմից անցկացնել ձեռքս ու այն ամրացնել շրջանակից: Գուցե իր կողքին էի և, այդ պատճառով էր, որ նա դուրս չցատկեց, թեև ուզում եմ հավաստիացնել, որ նա միտք չուներ ցատկելու: Մի պահ ես բոլորովին մոռացա նրան, քանի որ զբաղված էի վերահսկիչով, բայց, միևնույն է, նա այդպես էլ դուրս չցատկեց: Վերահսկիչը բարձրահասակ, լողլողի մեկն էր, որ հայտնվեց դիմացի հարթակից և սկսեց դակել տոմսերն այն սիրալիր տեսքով, որ ունենում են որոշ վերահսկիչներ: Երբ հասավ իմ նստարանին, նրան մեկնեցի երկու տոմսերը, և նա դակեց մեկը, նայեց ներքև, հետո նայեց մյուս տոմսը և պատրաստվեց այն դակել` մտցնելով դակիչի անցքի մեջ: Այդ ժամանակ ես Աստծուն աղաչում էի, որ նա միանգամից դակեր-վերջացներ ու ինձ վերադարձներ տոմսերը. ինձ թվում էր, որ տրամվայի ժողովուրդը մեզ է նայում սևեռուն: Վերջապես դակեց` ուսերը թոթվելով, ու ինձ վերադարձրեց երկու տոմսն էլ: Ետևի հարթակից լսեցի ինչ-որ մեկի քրքջոցը, սակայն, բնականաբար, չուզեցի շրջվել, նորից դուրս հանեցի ձեռքս ու ամրացրի պատուհանը` ցույց տալով` իբր այլևս չեմ տեսնում վերահսկիչին և մնացածներին: Սարմիենտո և Ազատություն փողոցներում մարդիկ սկսեցին իջնել, և երբ հասանք Ֆլորիդա փողոցը, արդեն համարյա մարդ չէր մնացել: Սպասեցի մինչև Սան Մարտին փողոցին հասնելը ու նրան դուրս հանեցի առջևի հարթակից, որովհետև չէի ուզում անցնել չինացու կողքով, որը հավանաբար ինձ ինչ-որ բան էր ուզում ասել: Ինձ շատ է դուր գալիս Մայիսյան հրապարակը, երբ ասում են կենտրոն, ես անմիջապես հասկանում եմ Մայիսյան հրապարակը: Այն ինձ դուր է գալիս աղավնիներով, կառավարական շենքով, և որովհետև նրա հետ բազմաթիվ պատմական հիշողություններ են կապված: Տեղական գետնընկույզ և այլ բաներ վաճառողների անմիջապես կողքին ազատ նստարան կարելի է գտնել, իսկ թե ուզում ես մի քիչ էլ շարունակել, շատ չանցած կհասնես նավահանգստին, կտեսնես նավերն ու կառանատեղերը: Այդ պատճառով մտածեցի, որ ամենալավը նրան Մայիսյան հրապարակ տանել` ավտոմեքենաներից և երթուղային տաքսիներից հեռու, և այնտեղ մի քիչ նստել, մինչև տուն վերադառնալու ժամը գար: Երբ տրամվայից իջանք և սկսեցինք քայլել Սան Մարտին փողոցով, գլխապտույտի պես մի բան զգացի. իսկույն գլխի ընկա, որ սարսափելի հոգնել եմ համարյա մեկժամյա ճանապարհից ու այդ ամբողջ ընթացքում ստիպված եմ եղել ետ նայել, ձևացնել` իբր չեմ տեսնում, որ մեզ նայում են, հետո էլ այդ տոմսերով տեսուչը, տիկինը, որ պատրաստվում էր իջնել, վերահսկիչը: Այնպեˉս կուզենայի մտնել կաթնամթերքի խանութ և գնել պաղպաղակ կամ մի բաժակ կաթ, բայց համոզված էի, որ չեմ կարողանալու, որ զղջալու եմ նրան մի որևէ փակ տեղ հետս տանելու համար, որտեղ մարդիկ էին նստած, որոնք ավելի շատ ժամանակ ունեին մեզ նայելու:
Փողոցում մարդիկ իրար դեմ են դուրս գալիս, և ամեն մեկը շարունակում է իր ճանապարհը` հատկապես Սան Մարտին փողոցում, որ լիքն է բանկերով ու օֆիսներով, և բոլորը շտապում են` պորտֆելները թևատակերին: Այնպես որ, շարունակեցի գնալ մինչև Կանգալյոյի անկյունը, և երբ անցնում էինք Պեուսեր փողոցի խանութների ցուցափեղկերի առջևով, որոնք լի էին թանաքամաններով և թանկարժեք իրերով, զգացի, որ նա չէր ուզում այլևս շարունակել, ամեն անգամ ավելի էր ծանրացնում քայլերը, և որքան էլ քաշում էի շղթայից (աշխատելով ուշադրություն չգրավել), քայլել գրեթե չէի կարողանում և, ի վերջո, ստիպված եղա կանգ առնել վերջին ցուցափեղկի դիմաց` ձևացնելով` իբր նայում եմ կաշվով զարդանախշված տուփերի հավաքածուները: Ըստ երևույթին, մի քիչ հոգնած էր, ըստ երևույթին քմահաճույք չէր: Ընդհանուր առմամբ ոչ մի վատ բան չկար, որ կանգնել էինք այդտեղ, բայց միևնույն է, ինձ դուր չէր գալիս, քանի որ մարդիկ, որ անցնում-դառնում էին, ավելի շատ ժամանակ ունեին մեզ վրա ուշադրություն դարձնելու. երկու թե երեք անգամ նկատեցի, թե ինչպես է մեկը մյուսին ինչ-որ բան ասում, կամ էլ արմունկով բոթում` մեզ վրա ուշադրություն հրավիրելու համար: Ի վերջո այլևս չկարողացա դիմանալ և նրան նորից գրկեցի` ձևացնելով` իբր հանգիստ զբոսնում եմ, սակայն յուրաքանչյուր քայլս ծանր էր, ինչպես այն երազներում, որտեղ հագիդ կոշիկները կարծես տոննաներ են կշռում ու հազիվ ես դրանք գետնից պոկում: Վերջիվերջո կարողացա այնպես անել, որ նրա` այդտեղ կանգնած մնալու քմայքն անցներ, և մենք շարունակեցինք քայլել Սան Մարտին փողոցով մինչև Մայիսյան հրապարակի անկյունը: Այժմ խնդիրը փողոցն անցնելն էր, որովհետև դա նրան դուր չի գալիս: Պատրաստ է տրամվայի լուսամուտից դուրս ցատկել, միայն փողոցը չանցնի: Վատն այն է, որ Մայիսյան հրապարակ հասնելու համար միշտ հարկ է լինում աշխույժ երթևեկ ունեցող մի որևէ փողոց հատել: Կանգալյոյում և Բարտոլոմե Միտրեում այդքան դժվար չեղավ դա անել, բայց այժմ քիչ էր մնում հրաժարվեի այդ մտքից. ձեռքս ուժեղ ետ էր քաշում, և երկու անգամ, երբ երթևեկությունը կանգ առավ և մայթեզրին մեր կողքին կանգնածներն սկսեցին անցնել փողոցը, հասկացա, որ չենք կարողանալու մյուս կողմն անցնել, որովհետև հենց փողոցի մեջտեղում կանգնելու-մնալու էր: Այնժամ գերադասեցի սպասել մինչև կհամարձակվեր անցնել: Էլ ո՞նց կլիներ, անկյունի թերթի կրպակի մարդը մեր կողմ սկսել էր շուտ-շուտ նայել, և իմ տարիքի մի տղայի ինչ-որ բան էր ասում, որը դեմքը ծամածռում էր ու պատասխանում, թե՝ գիտեմ, իսկ ավտոմեքենաները գնում գալիս էին, կանգնում էին ու նորից գնում, իսկ մենք այդտեղ տնկված էինք: Այդ ժամանակ է սովորաբար մոտենում ոստիկանը. դա ամենավատ բանը կլիներ, որ կարող էր մեզ պատահել, որովհետև ոստիկանները շատ լավն են ու այդ պատճառով քիթը խոթում, սկսում են հարցեր տալ, ճշտում են, թե արդյոք չե՞ս մոլորվել: Ու այդ պահին հանկարծակի կարող է նրա քեֆը տալ իր քմահաճույքներից մեկը բանեցնել, ու ես չգիտեմ` ինչով դա կվերջանա: Որքան շատ էի մտածում, այնքան ավելի էի տագնապում և, ի վերջո, իսկապես սկսեցի վախենալ, գրեթե այնպես, ինչպես երբ սիրտդ խառնում է: Երդվում եմ, և այն պահին, երբ երթևեկությունը կանգ առավ, նրան գիրկս առա, փակեցի աչքերս, նետվեցի առաջ` գրեթե երկու տակ ծալվելով, ու երբ հրապարակում էինք, նրան բաց թողեցի` շարունակելով մի քանի քայլ առաջ գնալ մենակ, հետո նորից ետ եկա: Ուզում էի, որ սատկեր, որ արդեն սատկած լիներ կամ հայրիկն ու մայրիկը մեռած լինեին, ու, վերջիվերջո, ես` նույնպես, ուզում էի, որ բոլորը մեռած ու թաղված լինեին, բացի հորաքույր Էնկառնասիոնից:
Բայց իսկույն այդ ամենն անցավ, տեսանք մի շատ սիրուն, լրիվ ազատ նստարան ու գնացինք այդ նստարանին նստելու և աղավնիներին նայելու, որոնք, բարեբախտաբար, իրենց թույլ չեն տա ավարտել իրենց կյանքն այնպես, ինչպես կատուները: Գնեցի գետնընկույզ ու կոնֆետներ, նրան սկսեցի երկուսից էլ տալ, ու մենք բավական լավ էինք մեզ զգում արևի տակ, ինչպես մարդիկ Մայիսյան հրապարակում երեկոյան զբոսնելիս: Չգիտեմ` որ պահին գլխումս ծագեց նրան այդտեղ թողնելու միտքը. միակ բանը, որ հիշում եմ, այն էր, որ գետնընկույզ էի մաքրում նրա համար ու միաժամանակ մտածում, որ եթե ցույց տամ` իբր գնում եմ աղավնիներին մի բան տալու, որ զբոսնում էին մեզնից ավելի հեռու, շատ հեշտ կլիներ պտույտ տալ բուրգի շուրջը և նրան տեսադաշտից կորցնել: Կարծում եմ, այդ պահին չէի մտածում ո՛չ տուն վերադառնալու, ո՛չ էլ հայրիկի ու մայրիկի դեմքի արտահայտության մասին, այլապես եթե մտածեի, այդպիսի հիմարություն չէի անի: Գիտնականների և պատմաբանների նման ամեն ինչ միանգամից հիշելը, պետք է որ շատ դժվար լինի. ես միայն մտածեցի, որ կարող եմ նրան այդտեղ թողնել ու մենակ քայլել կենտրոնով` ձեռքերս գրպաններս դրած, ամսագիր գնել կամ մտնել մի տեղ` պաղպաղակ ուտելու, նախքան տուն վերադառնալս: Մի քիչ էլ շարունակեցի նրան գետնընկույզ տալ, բայց արդեն վճռել էի, և մի պահ ձևացրի` իբր վեր եմ կենում ոտքերս ուղղեմ ու տեսա, որ նրան ոչ էլ հետաքրքրում է` իր կողքի՞ն եմ, թե՞ գնում եմ աղավնիներին գետնընկույզ տալու: Սկսեցի նետել այն, ինչ մնացել էր մոտս, և շուրջբոլորս սկսեցին աղավնիներ հավաքվել, մինչև որ գետնընկույզը վերջացավ, ու նրանք էլ հոգնեցին: Հրապարակի մյուս ծայրից հազիվ էր երևում նստարանը. մի րոպեի գործ էր` անցնել Վարդագույն տունը, որտեղ միշտ պահակախմբի երկու գրենադերներ կան, ու կողքով ծլկեցի մինչև Պասեո Կոլոն փողոցը (մայրիկն ասում է, որ երեխաներն այնտեղ մենակ չպետք է գնան): Սովորության համաձայն ամեն րոպե շրջվում էի, բայց հնարավոր չէր, որ նա ինձ հետևեր. ամենաշատը ուզում էի, որ նա պտտվեր նստարանի շուրջ մինչև Բարեգործական միությունից մի տիկին մոտենար կամ էլ մի ոստիկան:
Լավ չեմ հիշում` ինչ պատահեց այդ ժամանակ, երբ ես քայլում էի Պասեո Կոլոնում, որը նման է բոլոր մյուս փողոցներին: Մի պահ ես նստած էի Ներմուծումների և արտահանումների տան ցածր լուսամուտներից մեկի գոգին, ու հանկարծ սկսեց ստամոքսս ցավել, ոչ այնպես, երբ ուզում ես իսկույն գնալ զուգարան, այլ ավելի վերև` հենց ստամոքսումս: Ես ուզում էի շնչել, որ դժվարությամբ էր ստացվում, ուստի ստիպված էի կանգնել և սպասել, մինչև ջղաձգությունը կանցներ: Աչքիս առջև տեսնում էի թրթռացող կանաչ բիծ, կետիկներ ու հորս դեմքը. վերջում միայն հորս դեմքն էր, որովհետև փակել էի աչքերս, կարծում եմ` կանաչ բծի մեջ էլ հորս դեմքն էր: Քիչ անց ավելի լավ կարողացա շնչել և, մի քանի տղաներ ինձ նայեցին. նրանցից մեկը մյուսին ասաց, որ ես ինձ լավ չեմ զգում, բայց ես գլուխս բացասաբար շարժեցի ու ասացի, որ ոչ մի բան չկա, որ միշտ ջղաձգումներ եմ ունենում, որոնք անմիջապես անցնում են: Մեկն ասաց, թե արդյոք չե՞մ ուզում, որ նա գնա, մի բաժակ ջուր բերի, իսկ մյուսն ինձ խորհուրդ տվեց ճակատս սրբել, որովհետև քրտնած էի: Ես ժպտացի ու ասացի, որ արդեն լավ եմ, ու սկսեցի քայլել, որպեսզի նրանք հեռանային ու ինձ մենակ թողնեին: Ճշմարիտ, որ ճակատս քրտնած էր, որովհետև ջուրը հոսում էր հոնքերիս վրայով, ու մի աղի կաթիլ ընկավ աչքս: Հանեցի թաշկինակս, մաքրեցի դեմքս ու զգացի, որ շրթունքս քերծվեց և երբ նայեցի, տեսա, որ չորացած տերև էր թաշկինակիս կպել ու քերծել բերանս:
Չգիտեմ` որքան ժամանակ տևեց մինչև Մայիսյան հրապարակ հասնելս: Բարձունքի կեսին ընկա, բայց վեր կացա մինչ մեկնումեկը կնկատեր, խճուղին անցա Վարդագույն տան առջևով սլացող բոլոր ավտոմեքենաների միջով:
Հեռվից տեսա, որ նստարանի վրայից չէր շարժվել, բայց և այնպես շարունակեցի վազել ու վազել, մինչև հասա այնտեղ, ու մեռածի պես փլվեցի` մինչ աղավնիները վախեցած այս ու այն կողմ էին թռչում, և մարդիկ շրջվում էին դեմքի այն արտահայտությամբ, երբ նայում են վազող երեխաներին, կարծես թե դա մեղք է: Մի փոքր անց նրան մի քիչ մաքրեցի ու ասացի, որ պետք է տուն վերադառնանք: Ասացի, որ ես ինքս լսեմ և ինձ առավել գոհ զգամ, քանի որ միակ բանը, որ կարող էի անել` նրան ամուր գրկելն ու տանելն էր. խոսքերս չէր լսում կամ էլ ձևացնում էր` իբր չի լսում: Բարեբախտաբար, այս անգամ չհամառեց փողոցն անցնելիս, իսկ տրամվայը հենց սկզբից դատարկ էր, այնպես որ, նրան տեղավորեցի առաջին նստարանին, ու ես էլ կողքին նստեցի և ամբողջ ճանապարհի ընթացքում ոչ մի անգամ չշրջվեցի, ոչ էլ անգամ իջնելիս: Վերջին հատվածը շատ դանդաղ էինք քայլում. նա ցանկանում էր մտնել ջրափոսերի մեջ, իսկ ես կռվում էի, որպեսզի չոր սալիկների վրայով անցներ: Սակայն ինձ համար դա կարևոր չէր, ինձ համար այլևս ոչինչ կարևոր չէր: Ամբողջ ընթացքում մտածում էի. «Նրան թողեցի»: Նայում էի նրան ու մտածում. «Նրան թողեցի»: Ու թեև չէի մոռացել Պասե Կոլոն փողոցը, ինձ այնպես լավ էի զգում` գրեթե հպարտ: Գուցե մյուս անգամ… Հեշտ չէր, բայց միգուցե… Ո՞վ գիտի` իˉնչ աչքերով են ինձ նայելու հայրիկն ու մայրիկը, երբ նրան տեսնեն իմ ձեռքին: Իհարկե, գոհ են մնալու, որ ես տարել եմ նրան կենտրոն` ման ածելու. ծնողները միշտ այդպիսի բաներից գոհ են լինում: Սակայն չգիտեմ ինչու՞ էր այդ պահին մտքովս անցնում, որ երբեմն հայրիկն ու մայրիկն էլ են հանում թաշկինակը, որպեսզի սրբվեն, և իրենց թաշկինակի մեջ էլ նույնպիսի մի չորացած տերև կա, որը ցավեցնում է նրանց դեմքը:

Իսպաներենից թարգմանեց` Արաքս Մնացականյանը