Տարօրինակ պատմություն (Ակուտագավա)

Մի երեկո իմ հին ընկեր Մուրակամիի հետ զբոսնում էի Գինձայում։

Հանկարծ, ասես պատահականորեն հիշելով, Մուրակամին խոսեց Սասեբոյում ապրող իր կրտսեր քրոջ մասին։

— Մի բանի օր առաջ Տիեկոյից նամակ եկավ։ Նա քեզ բարևում է։

— Սան-Տիեկոն ողջ-առո՞ղջ է։

— Այո, վերջերս կազդուրվել է։ Իսկ երբ ապրում էր Տոկիոյում, նրա նյարդերը թուլացել էին։ Այն ժամանակ դու հանդիպո՞ւմ էիր նրան։

— Հանդիպում էի։ Բայց նյարդերի մասին...

— Մի՞թե չգիտեիր։ Այն ժամանակ նա իսկական խելագար էր։ Մեկ լաց էր լինում, մեկ՝ ծիծաղում։ Տարօրինակ պատմություն է...

— Տարօրինակ պատմությո՞ւն։

Նախքան պատասխանելը, Մուրակամին հրեց սրճարանի ապակեպատ դուռը։ Մենք դեմառդեմ նստեցինք սեղանի մոտ, որտեղից երևում էր փողոցը։

— Այո, տարօրինակ պատմություն։ Ես դեռ չե՞մ պատմել քեզ։ Այդ մասին նա ինձ պատմեց Սասեբո մեկնելուց առաջ։

Ինչպես գիտես, Տիեկոյի ամուսինը զորախմբի սպա էր N զրահանավում, որը եվրոպական պատերազմի ժամանակ ուղարկվել էր Միջերկրական ծով։ Նրա բացակայության ժամանակ քույրս տեղափոխվել էր ինձ մոտ, և երբ պատերազմը իր ավարտին էր հասնում, նրա նյարդերը հանկարծ խախտվեցին։ Գլխավոր պատճառը, թերևս, այն էր, որ ամուսնու՝ մինչ այդ ամեն շաբաթ եկող նամակները անսպասելիորեն ընդհատվեցին։ Դե, քանի որ Տիեկոն ամուսնուց անջատվել էր հարսանիքից ընդամենը կես տարի հետո, ապա ծիծաղել այն բանի վրա, որ նա ուրախանում էր նրա նամակներով, նույնիսկ ինձ նման անպատկառին դաժան էր թվում։ Ահա այդ ժամանակ էլ դա պաւոահեց։ Մի անգամ... Այո, դա Կիգենսեցուի տոնին էր, օրը ցուրտ էր, առավոտից անձրև էր մաղում, բայց Տիեկոն ասաց, որ ուզում է գնալ Կամակուրա, վաղուց այնտեղ չի եղել։ Կամակուրայում էր ապրում նրա դպրոցական ընկերուհիներից մեկը, որը ամուսնացած էր մի գործարարի հետ։ Տիեկոն ուզում էր նրան հյուր գնալ, բայց քանի որ այդպիսի անձրևին անպայման Կամակուրա հյուր գնալն անհրաժեշտություն չէր, ապա մենք՝ և՛ ես, և՛ կինս, մի քանի անգամ ասացինք, թե արդյոք ավելի լավ չէ՞ր լինի վաղը գնալ։ Բայց Տիեկոն համառորեն պնդում էր, որ ուզում է անպայման այսօր գնալ։ Եվ վերջապես, զայրանալով, արագ պատրաստվեց ու տնից դուրս եկավ։

«Կարող է պատահել գիշերն այնտեղ մնամ և վերադառնամ վաղն առավոտյան»։— Այս խոսքերով նա գնաց, բայց թե քիչ անց ի՞նչ պատահեց նրան։ Վերադարձավ մինչև ոսկորները թրջված և գունա՜տ-գունատ։ Ի միջի այլոց, պարզվեց, որ Կենտրոնական կայարանից մինչև տրամվայի Խորիբատա կանգառը նա գնացել էր առանց անձրևանոցի։ Ինչո՞ւ։ Հենց դրանումն է տարօրինակ պատմությունը։

Երբ Տիեկոն մոտեցել էր Կենտրոնական կայարանին... Բայց, ոչ, դրանից առաջ նրա հետ ահա թե ինչ էր պատահել։ Նա տրամվայ նստեց, բայց դժբախտաբար, բոլոր տեղերը զբաղված էին։ Երբ նա ձեռքով փոկը բռնեց, պատուհանի հետևը, ուղիղ նրա աչքերի առաջ տարտամորեն գծագրվեց ծովը։ Քանի որ տրամվայն այդ ժամանակ ընթանում էր Ձիմբոմատիով, ծովը, իհարկե, ոչ մի կողմից չէր կարող երևալ։ Այնուամենայնիվ պատուհանից պարզ երևում էր, թե ինչպես են փողոցի երկարությամբ ծփում փախչող ալիքները։ Իսկ երբ պատուհանին ընկնում էին անձրևի կաթիլներ, մառախուղի մեջ նույնիսկ հորիզոնի հազիվ նկատելի գիծն էր նշմարվում։ Հենց միայն սրանից կարելի է ենթադրել, որ արդեն այն ժամանակ Տիեկոյի նյարդերը կարգին չէին։

Երբ նա մոտեցավ Կենտրոնական կայարանին, դռան մեջ կանզնած կարմիր գլխարկով բեռնակիրը հանկարծ խոնարհվեց նրան և ասաց. «Ձեր ամուսնուն որևէ նոր բան չի՞ պատահել»։ Դա, իհարկե, տարօրինակ էր։ Բայց ավելի տարօրինակն այն էր, որ Տիեկոն այդ հարցում ոչ մի տարօրինակ բան չգտավ։ Նա նույնիսկ պատասխանեց. «Շնորհակալություն։ Միայն վերջերս, չգիտեմ ինչու, նրանից ոչինչ չեմ ստանում»։ Այն ժամանակ բեռնակիրն ասաց. «Այդ դեպքում ես նրա հետ կտեսնվեմ»։ Տեսնվե՞լ։ Բայց չէ՞ որ ամուսինը հեռու է։ Միջերկրական ծովում... Միայն հիմա Տիեկոն ուշադրություն դարձրեց այն հանգամանքի վրա, որ այդ անծանոթ բեռնակիրը ինչ-որ տարօրինակ բաներ է ասում։ Բայց մինչև նա պատրաստվեց նորից հարցնել, բեռնակիրը թեթևակիորեն խոնարհվեց ու կորավ ամբոխի մեջ։ Եվ ինչքան էլ Տիեկոն փնտրեց, այլևս չտեսավ այդ կարմիր գլխարկը։ Ոչ միայն գլխարկը չտեսավ, այլ, որ զարմւսնալի է. բեռնակրի դեմքը նա ոչ մի կերպ չէր կարողանում վերհիշել։ Այդ պատճառով էլ չէր կարողանում գտնել նրան, և ամեն անգամ կարմիր գլխարկ տեսնելիս, կարծում էր այն նույն բեռնակիրն է։ Բացի այդ, նա, չգիտես ինչո՛ւ, այնպիսի զգացում ուներ, կարծես թե այդ խորհրդավոր բեռնակիրը ամբողջ ժամանակ իրեն է հետևում։ Նրա համար արդեն ոչ միայն Կամակուրա գնալը, այլ նույնիսկ կայարանում մնալն էլ դժվար էր: Վերջ ի վերջո, նույնիսկ անձրևանոցը չբացելով, նա, ինչպես երազում, հորդառատ անձրևի տակ փախավ այդտեղից։

Հասկանալի է, որ այս ամբողջ պատմությունը նրա հետ պատահեց պարզապես նյարդերի պատճառով։ Բայց այդ զբոսանքի ժամանակ Տիեկոն մրսել էր։ Հաջորդ օրվանից սկսած երեք օր նա բարձր տաքություն ուներ և անվերջ զառանցում էր։ Նա, կարծես դիմելով ամուսնուն, մերթ ասում էր՝ «Ներեցեք», մերթ՝ «Ինչո՞ւ չեք վերադառնում»։ Բայց Կամակուրա գնալու չարաբաստիկ պատմությունը սրանով չվերջացավ։ Նույնիսկ այն ժամանակ, երբ փտածությունն անցավ, բավական էր, որ Տիեկոն լսեր «բեռնակիր» բառը, ամբողջ օրը հուզվում էր և գրեթե ոչ մի խոսք չէր ասում։ Մի անգամ նույնիսկ ծիծաղելի դեպք պատահեց, տրանսպորտային ինչ-որ գրասենյակի ցուցանակին բեռնակիր էր նկարված, երբ նա այդ բանը տեսավ, այլևս ճանապարհը չշարունակեց ու վերադարձավ տուն։

Սակայն անցավ մի ամիս և բեռնակրի հանդեպ նրա վախը կամաց-կամաց չբացավ։ «Քույրիկ, Կյոկայի պատմվածքներից մեկում խոսվում է կատվի կերպարանքով մի բեռնակրի մասին։ Գուցե ինձ հետ այդ տարօրինակ կատակը պատահեց այդ պատմվածքի ընթերցանությունի՞ց»։ Բայց մարտին բեռնակիրը նրան նորից վախեցրեց։ Եվ այդ օրվանից մինչև ամուսնու վերադարձը Տիեկոն ոչ մի դեպքում, եթե նույնիսկ անհրաժեշտ էր, կայարան չէր գնում։ Եվ քեզ էլ ճանապարհելու չեկավ, որովհետև բեռնակրից վախենում էր։

Մարտյան մի օր, երկու տարվա բացակայությունից հետո Ամերիկայից վերադարձավ նրա ամուսնու ընկերը։ Տիեկոն առավոտից գնացել էր նրան դիմավորելու։ Ինչպես գիտես, այդ թաղամասը նույնիսկ ցերեկն էլ սակավամարդ է։ Ամայի փողոցի մայթեզրին խաղալիք-աղորիքների շարժական մի կրպակ կար, որ ասես լքված լիներ։ Օրն ամպամած էր, քամի էր փչում, և կրպակին հարմարեցված գունավոր պտուտանները մոլեգնորեն պտտվում էին։ Այդ տեսարանից չգիտես ինչու Տիեկոյի սիրտը ճմլվեց։ Երբ կրպակի մոտով անցնելիս նա պատահաբար բարձրացրեց աչքերը, մեջքով դեպի իրեն մի մարդ էր պպզել՝ կարմիր գլխարկը գլխին։ Հավանաբար, դա պտուտաններ վաճառողն էր կամ նրա նման մեկը, որ նստել էր ծխելու։ Բայց երբ Տիեկոն տեսավ այդ մարդու կարմիր գլխարկը, չգիտես ինչու, տարօրինակ մի նախազգացում համակեց նրան, և նա նույնիսկ մտածեց, թե արդյոք տուն չվերադառնա՞։

Սակայն կայարան գալու պահից մինչև այն ժամանակ, երբ նա հանդիպեց եկվորին, բարեբախտաբար ոչինչ չպատահեց։ Միայն, երբ դիմավորողները ամուսնու ընկերոջ գլխավորությամբ կառամատույցից դուրս էին գալիս կայարանի կիսախավար դռնով, հետևից ինչ-որ մեկը հետևյալ խոսքերով դիմեց Տիեկոյին. «Ասում են, ձեր ամուսինը աջ ձեռքից վիրավորված է։ Այդ պատճառով էլ նամակ չի գրում»։ Տիեկոն վայրկենաբար շրջվեց, բայց ոչ մի կարմիր գլխարկ չկար։ Տիեկոյի հետևից կնոջ հետ գալիս էր ծովային մի սպա, որը նրա լավ ծանոթն էր։ Հասկանալի է, որ ծովային սպան առանց որևէ հիմքի այդպիսի բան չէր ասի, ահա թե ինչու նրա լսած բառերը կարելի էր միայն տարօրինակ համարել։ Համենայն դեպս, Տիեկոն ուրախացավ, որ ոչ մի տեղ կարմիր գլխարկ չի երևում։ Անցնելով կայարանի շենքի միջով, նրանք ամբողջ խմբով դիմեցին դեպի մուտքը՝ ամուսնու ընկերոջը մինչև մեքենան ուղեկցելու համար։ Այդ միջոցին հետևից մեկը նորից պարզորոշ արտասանեց. «Տիկին, հավանաբար, ձեր ամուսինը մեկ ամիս հետո տուն կվերադառնա»։ Տիեկոն Կրկին շրջվեց, բայց հետևում միայն ծանոթներն էին կանգնած, որոնք դիմավորել էին ամուսնու ընկերոջը, և ոչ մի կարմիր գլխարկ չէր երևում։ Սակայն չնայած հետևում կարմիր գլխարկ չկար, դրա փոխարեն առջևում երկու բեռնակիր իրերն էին տեղավորում մեքենայի մեջ։ Նրանցից մեկը մի պահ ետ նայեց ու քմծիծաղ տվեց տարօրինակ ձևով։ Նրան տեսնելով՝ Տիեկոն այնպես գունատվեց, որ նույնիսկ շրջապատի մարդիկ այդ նկատեցին։ Երբ նա մի քիչ իրեն տիրապետեց, համարվեց, որ այնտեղ, ուր երկու բեռնակիր էր տեսել, իրերը տեղավորում է մի բեռնակիր։ Եվ դա բոլորովին էլ այն մեկը չէր, որը հենց նոր քմծիծաղ էր տվել։ Նա մտածեց, որ հիմա արդեն ինքը մտքում կպահի քմծիծաղող բեռնակրի դեմքը։ Բայց հետո այնուամենայնիվ պարզվեց, որ առաջվա պես էլի աղոտ է հիշում։ Եվ ինչքան էլ նա ջանում էր, հիշողության մեջ առկայծում էր միայն մի դեմք, առանց աչքերի ու քթի, և կարմիր գլխարկ... Ահա և երկրորդ տարօրինակ պատմությունը, որ պատմեց Տիեկոն։

Հետո, մի ամիս անց, այո, մոտավորապես այն ժամանակ, երբ դու գնացիր Կորեա, ամուսինը իսկապես որ վերադարձավ։ Եվ, տարօրինակ բան, նա ճիշտ որ աջ ձեռքից վիրավորված լինելու պատճառով որոշ ժամանակ չէր կարողացել նամակ գրել։ Կինս սկսեց ծիծաղել Տիեկոյի վրա. «Նա ամբողջ ժամանակ ամուսնու մասին էր մտածում, ուստի բնական է, որ այդ բանը գիտեր»։ Երկու շաբաթ անց Տիեկոն ամուսնու հետ մեկնեց նրա ծառայության վայրը՝ Սասեբո, բայց դեռ չէին հասցրել այնտեղ հիմնավորվել, որ, ի մեծ զարմանս մեզ, նրա ուղարկած նամակում կարդացինք երրորդ տարօրինակ պատմությունը։ Երբ նրանք Կենտրոնական կայարանից մեկնում էին, և գնացքը արդեն շարժվել էր, նրանց իրերը տանող բեռնակիրը նայեց պատուհանին, ըստ երևույթին, որպեսզի բարի ճանապարհ մաղթի։ Նրա տեսքից ամուսնու դեմքը տարօրինակ արտահայտություն ստացավ, և քիչ անց նա Տիեկոյին շվարած պատմեց հետևյալը։ Մարսելում եղած ժամանակ, երբ նա ընկերներով նստած էր սրճարանում, սեղանին անսպասելի մոտեցավ ճապոնացի մի բեռնակիր և տնավարի հարցրեց, թե ինչպես են գործերը։ Իհարկե, Մարսելի փողոցներով ճապոնացի բեռնակիրները գնալ-գալ չունեն։ Բայց Տիեկոյի ամուսինը չգիտես ինչու փոքրիշատե չզարմացավ և պատմեց, որ աջ ձեռքից վիրավորված է ու շուտով կվերադառնա տուն։ Այդ վայրկյանին մի հարբած մարդ շրջեց կոնյակի գավաթը։ Եվ երբ քրոջս ամուսինը վախեցած ետ նայեց, ոչ մեկի կողմից չնկատվելով՝ ճապոնացի բեռնակիրը անհետացել էր սրճարանից։ Ի՞նչ է սա։ Աչքերը բաց էին, բայց ինքը չէր կարողանում հասկանալ՝ արդյոք դա երազո՞ւմ երևաց, թե իսկապես պատահեց։ Ի լրումն, ընկերները այնպես էին իրենց պահում, կարծես չէին նկատեյ, որ նրան որևէ մեկը մոտեցել էր։ Դրա համար էլ, վերջ ի վերջո, նա որոշեց այդ դեպքի մասին ոչ մեկին չպատմել։ Բայց երբ նա Ճապոնիա վերադարձավ, իմացավ, որ Տիեկոն երկու անգամ հանդիպել է մի խորհրդավոր բեռնակրի։ Այն ժամանակ նա մտածեց, որ Մարսելում, թերևս, տեսել է հենց նրան։ Սակայն դա շատ նման էր տեսիլքների մասին ստեղծված պատմություններին։ Բացի այդ, նա վախենում էր իրեն ծաղրեն այն բանի համար, որ փառապանծ արշավանքի ժամանակ մտածում է կնոջ մասին։ Այդ պատճառով էլ նա դեռ լռում էր։ Բայց երբ նա տեսավ պատուհանից հենց նոր ներս նայող բեռնակրին, պարզվեց, որ այդ բեռնակիրը մազաչափ չի տարբերվում նրանից, որը Մարսելում սրճարան էր մտել... Այս պատմությունն անելով, ամուսինը լռեց, բայց հետո ձայնը տագնապած իջեցնելով, ավելացրեց. «Մի՞թե տարօրինակ չէ»։ Ես ասացի. «Մազաչափ անգամ չի տարբերվում», մինչդեռ ոչ մի կերպ չեմ կարողանում նրա դեմքը պարզ վերհիշել։ Միայն այն պահին, երբ նա պատուհանից ներս նայեց, ես մտածեցի. «Նա է, որ կա...» Երբ Մուրակամին հասավ այստեղ, մեր սեղանին մոտեցան մի քանի մարդիկ, որոնք հենց նոր էին սրճարան մտել, ըստ երևույթին նրա ծանոթներն էին և, սկսեցին հետը աղմուկով ողջագուրվել։ Ես վեր կացա։ — Դե, առայժմ... Մինչև Կորեա մեկնելս կգամ քեզ մոտ։

Սրճարանից դուրս գալով՝ ես ակամա հոգոց հանեցի, միայն հիմա հասկացա, թե ինչու երեք տարի առաջ Տիեկոն,Կենտրոնական կայարանում ինձ հետ գաղտնի ժամադրության խոստումը երկու անգամ խախտելով, նամակ ուղարկեց, որով կարճ հաղորդում էր, որ ուզում է ընդմիշտ հավատարիմ կին մնալ։

1921

Աղբյուրը՝ Տարօրինակ պատմություն