Նպարավաճառն ու թութակը

Ջալալ ադ Դին Ռումի -Մոլավի

Լսեք, ընկերներ, հեքիաթն այս,

Որ ճշմարիտ է ու ամենահաս...

Լինում է, չի լինում, մի շուկա է լինում, մի շուկա՝ աշխարհի շատ ու շատ շուկաների նման: Այս շուկայում մի նպարավաճառ է լինում, որի գործերը շատ լավ են ընթանում: Նպարավաճառը խանութում մի թութակ է պահում` ճարպիկ ու խոսող թութակ: Նրա թութակը միայն թռչուն չէր, այլ ընկեր, խելացի զրուցակից, որը,

Այս խանութում, ճիշտ վաճառողի պես,
Կարծես բացել էր մի շքահանդես.

Մեկի հետ խոսում, գրավում էր մեկին

Ու պահպանում էր խանութն ահագին...

Իսկապես, այս թութակը տիրոջ բացակայության ժամանակ

հսկում էր խանութը և մտերիմ զրուցում էր գնորդների հետ: Նա դարձել էր մարդկանց խանութ ձգողը: Պատահական չէ, որ նպարավաճառի եկամուտները գնալով ավելանում էին: Սակայն... Սակայն օրերից մի օր, երբ խանութպանը տուն է գնում ճաշելու, մենակ մնացած թութակը սկսում է երգել: Ապա ձանձրանում է, լռում, այնուհետև թռչկոտում է: Իսկ երբ հոգնում է, թառում է սեղանին ու նայում չորսկողմը: Այնուհետև նորից թռչկոտում է, մտնում քացախի, դոշաբի և յուղի շշերի արանքը: Հաճելի թվացող այս խաղը նրան այնքան է հրապուրում, որ անզգուշաբար դիպչում է յուղի տարային և պատահում է այն, ինչը չպիտի պատահեր: Տարան ընկնում է, թութակի սիրտն էլ հետը: «Էս ի՞նչ արեցի»,- ճչում է նա: Աղմուկ – աղաղակն արդեն օգուտ տալ չէր կարող, քանի որ տարան ընկնելուն պես ջարդվել, փշուր-փշուր էր եղել: Յուղն անմիջապես ողողեց ամբողջ սեղանը, ծոր տվեց , թափվեց հատակին ու սահեց դես ու դեն: Խեղճ թութակը մի պահ ապշեց, սարսափից դողաց, կուչ եկավ մի անկյունում ու ո՜չ ծլվլաց, ո՜չ խոսեց և ո՜չ էլ երգեց:   Խանութպանը ժամանեց, հատակի յուղը որ տեսավ, բորբոքվեց, զայրացավ, շփոթված` մոտեցավ մի անկյունում կուչ եկած թութակին ու ... առ քեզ` բամփեց գլխին: Հարվածն ուժգին էր, թութակի գլխի բմբուլներն անմիջապես թափվեցին, լեզուն պապանձվեց...

Խոր լռություն տիրեց: Քիչ անց խանութպանը զղջաց: Գնաց թութակից ներողություն խնդրեց: Կարծում էր, որ նրա լեզուն կբացվի, նորից կխոսի,նորից կերգի...

Բայց իզուր... Թութակը լուռ էր: Խանութպանն ստիպված ինքն իրեն սիրտ տվեց. «Հավանաբար վախեցել է: Մի քանի օրից ամեն ինչ կմոռանա, նորից կխոսի ու մեր ընկերությունը կշարունակվի»:

Եվ խանութպանը լուռ ու գլխիկոր,

Հոնքերը կիտեց երկու- երեք օր,

Ու շատ ափսոսաց, որ դուռը նրա

Կարծես փակվում էր գնորդի վրա:

Եվ իրավացի էր: Թութակի համրանալուց հետո խանութի դռներն, իրոք, փակվեցին ու հաճախորդները պակասեցին: Խանութպանին մնում էր ինքն իրեն կշտամբել. «Տունս քանդեցի: Մի շիշ յուղն ինչ էր, որ այսպես վարվեցի»:

Ու ամեն եկողին եղածը պատմում էր, վերջում ավելացնելով.

- Ձեռքս կոտրվեր, ախ, էլի եմ ասում,

Թութակս գոնե չմնար ան- ասում...

Խոսքը մեր մեջ, նպարավաճառը դարդ էր անում ոչ այնքան թութակի, որքան իր առևտրի համար: Չէ՞ որ նրա հաճախորդները գնալով պակասում էին, իսկ ինքն ավելի ու ավելի էր հուսահատվում: Բայց մի օր էլ հրաշք կատարվեց. խանութ մտավ ցնցոտիներով մի ճաղատ մարդ: Թութակը, տեսնելով նրան, կարծես ուրախացավ և հանկարծ ասաց.

Ինչո՞ւ ես ճաղատ, այդ ո՞ւմ ես խաբել,

Չլինի՞ քո տիրոջ յուղն ես դու թափել:

Խանութպանը թութակի խոսքերի վրա ծիծաղեց: Դերվիշը դեռ ապշած էր, չգիտեր, թե ինչ է կատարվում: Խանութպանը եղելությունը պատմեց և ինքն էլ սկսեց ծիծաղել: Իսկ խեղճ թութակը կարծում էր, թե բոլոր ճաղատներն էլ իր նման յուղ են թափել ու տերերի կողմից պատժվել են:

Ահա թե ինչու մինչև օրս ասում են.

Բարեկամներին մեկ արշինով մի չափիր,

Թեև վերջապես «շիրը» մնում է «շիր»:

Այս մեկը շիր է Բադիեում,

Մյուսը շիր է Բադիեում:

Մեկը շիր է, որ մարդ է ուտում,

Մյուսը շիր է, որ մարդն է ուտում: